Kobieta na froncie

"Sanitariuszka" to inspirowana prawdziwymi wydarzeniami opowieść o dziewczynie, która wraz z innymi młodymi kobietami i mężczyznami podjęła heroiczną walkę o wolną ojczyznę. Amelia Bogdańska była niezwykle uzdolnioną pianistką. Talent muzyczny odziedziczyła po swoim tacie. Jej marzenia o światowej karierze przerwał wybuch II wojny światowej. Po śmieci ojca, który zginął z rąk okupanta, dziewczyna musiała zatroszczyć się o rodzinę. Imała się różnych prac, aby utrzymać siebie i młodszych braci. Wciąż miała nadzieję, że wojna wkrótce się skończy, a ona nie straciła szansy, by wystąpić na największych scenach Europy. Gdy Amelia dowiedziała się, że jej bracia zamierzają przystąpić do powstania warszawskiego, obiecała sobie, że musi ich ochronić. Podjęła decyzję, która na zawsze odmieniła jej los. Jako "Sanitariuszka" o pseudonimie Alika niosła pomoc rannym, nieustannie narażając własne życie. Nie zabrakło jej odwagi i determinacji, by wypełniać swoje posłannictwo, mimo że przeszła przez piekło...

Kroniki nadciągającej śmierci Współczesne doniesienia jednoznacznie wskazują, że Chiny coraz silniej zaciskają pętlę na szyi mniejszości narodowych, świadomie prowadząc do ich eksterminacji. Szczególnie dramatyczna staje się sytuacja Ujgurów - starego narodu o korzeniach tureckich. Zagraniczni obserwatorzy praw człowieka działania Chin wobec społeczności Ujgurów określają jednym słowem: ludobójstwo. Czekając na aresztowanie nocą to opowieść Tahira Hamuta Izgila, naocznego świadka i ofiary prześladowań, w której autor przedstawia katastrofalną sytuacje Ujgurów w Chinach ? prześladowania, coraz mocniejsze ograniczanie ich praw, nieustanne rewizje w domach i miejscach pracy, drastyczną kontrolę urodzeń. Tutaj jedno nieopatrznie wypowiedziane słowo może skończyć się aresztowaniem i wieloletnią zsyłką do obozu pracy. Czy masz odwagę wejść do świata przypominającego najgorszy koszmar? Dla Ujgurów to rzeczywistość.

Jak rozmawiać o Holokauście po tylu latach od zakończenia II wojny światowej? Czy my w Polsce już się tego nauczyliśmy i czy jesteśmy w stanie robić to bez uprzedzeń oraz wybielania siebie samych? Nowe światło na tę sprawę rzuca książka "Pod presją. Co mówią o Zagładzie ci, którym odbieramy głos" Tomasza Żukowskiego. Książka jest wołaniem o swobodę dyskusji o Holokauście, której ciągle w Polsce brakuje. A także o to, by uczciwie oceniać postawy Polaków wobec Żydów przed wojną i w jej trakcie, nie unikając także najbardziej bolesnych i trudnych kart naszej historii. To swoisty przegląd najważniejszych pozycji polskiej literatury o Zagładzie. Autor pokazuje, w jaki sposób pisali o niej Miłosz, Baczyński czy Szymborska, ale także ciągle mało znani szerszej publiczności żydowscy autorzy świadectw tamtych czasów. Wskazuje na te fragmenty ich dzieł, które mogą pomóc w racjonalnej dyskusji na temat stosunków polsko-żydowskich wtedy i dziś. Mimo upływu tylu lat wciąż warto po nie sięgać, by lepiej rozumieć zarówno przeszłość, jak i teraźniejszość, a także szukać drogi porozumienia na przyszłość. To poruszająca opowieść o Zagładzie przedstawiona słowami tych, którym we współczesnej dyskusji na ten temat odbiera się głos.

Mroczny, szokujący wgląd w okrucieństwo nazistowskiego reżimu. Hassel i jego towarzysze zostają rzuceni w wir walk na froncie fińskim. Stawiają czoło arktycznej zimie, okrutniejszej niż wszystko, z czym przyszło im się do tej pory zmagać. Zdają sobie sprawę, że śmierć depcze im po piętach. Ceną przetrwania będzie jednak odsiadka w surowym więzieniu Torgau – centrum hitlerowskiego systemu karnego. Trafiają tam dezerterzy i właściwie każdy, kto wykazuje poglądy antynazistowskie. Pobyt tam może przynieść wszystko – sąd wojenny i egzekucję albo głód i tortury. Twórczość Hassela, w tym także powieść Sąd wojenny, przedstawia zmagania wojenne na niemal wszystkich frontach II wojny światowej. To oparta w dużej mierze na osobistych przeżyciach autora, doskonale skonstruowana, zapadająca w pamięć książka, od której trudno się oderwać!

Klasyczna pozycja dotycząca powstania w getcie warszawskim, lektura obowiązkowa dla wszystkich zainteresowanych tematem. To bardziej opowieść o ludziach i ich losach, mniej o wojnie i Zagładzie w sensie historycznym. Autorka rozmawia z żydowskimi żołnierzami, uczestnikami powstania w getcie warszawskim: Szmuelem Ronem, MasząGlajtman-Putermilch, Pniną Grynszpan Frymer, Aronem Karmim, Lubą Gawisar, Adiną Blady-Szwajgier, Haliną (Chałka) Bełchatowską, Bronkiem Szpiglem i Kazikiem Ratajzerem. Klamrą całości są dwie rozmowy z Markiem Edelmanem, zastępcą komendanta Żydowskiej Organizacji Bojowej i ostatnim dowódcą powstania. Autorka gromadzi opowieści i szczegóły z wręcz buchalteryjną dokładnością, ale imponujący warsztat nie przesłania faktu, że „Ciągle po kole" to przede wszystkim opowieść o młodych ludziach, żyjących w cieniu Zagłady. Dzięki tej koronkowej materii możemy ich lepiej zrozumieć – nie jako postaci historyczne, raz na zawsze zamknięte w spiżowej biografii, ale po prostu jako młodych ludzi, próbujących łapać „okruchy życia”. Nowe wydanie uzupełniają obszerne przypisy, będące świetnym merytorycznym objaśnieniem przedstawianych historii. Jest również wzbogacone unikalnymi zdjęciami z niezwykłej kolekcji Łukasza Biedki. Jak pisze o kolekcji Autorka: „Nie jest ona zwykła, bo nie jest zwykły świat na nich, i jest niezwykła, bo po osiemdziesięciu latach możemy patrzeć w oczy tym, którzy wtedy byli”. Fotografie (publikowane po raz pierwszy!), zrobione najprawdopodobniej przez niemieckich żołnierzy, przedstawiają codzienność okupacyjnego życia polskich Żydów, nie tylko w warszawskim getcie, ale i w innych mniejszych gettach mazowieckich. Bezimienne portrety, sceny zbiorowe, wstrząsające sceny poniżania stanowią nie tyle uzupełnienie tekstu, ale pozwalają przez chwilę poczuć w przybliżeniu konkret tamtego świata i doświadczenia.

Idealne uzupełnienie, a niejako kontynuacja książki „Ciągle po kole”. Zbiór ponad 300 biogramów – epitafiów żołnierzy Żydowskiej Organizacji Bojowej, oparty na Liście wysłanej w 1943 roku do Londynu przez przywódców tej organizacji, jako ślad pamięci po tych, którzy walczyli w powstaniu w getcie warszawskim. Marek Edelman w krótkim i przejmującym wstępie pisze: „Getto warszawskie nie ma cmentarza. Kości żołnierzy żydowskich są zmieszane z cegłami zburzonego miasta. Proch spalonych ciał zmieszany z ziemią. Nie ma grobów, nie ma kamiennych tablic. I nie ma człowieka z jego imieniem i nazwiskiem, z opowieścią najkrótszą, kim był i jak żył”. Hanka Grupińska tworzy taki cmentarz, miejsce pamięci ze słów. Zbiera historie, czy raczej ich okruchy, z których rekonstruuje fragmenty życia. Skrupulatność w zbieraniu faktów, uważność na każdy drobiazg, który odkrywa znacznie więcej – to wszystko sprawia, że czujemy oddech wielkiej literatury. Autorka zostawia bohaterom ich język, nie poprawia, nie tłumaczy, bo „język czasem, jak obraz, może pokazać, a nie wytłumaczyć czy objaśnić”.

W trakcie dwóch miesięcy 1944 roku zawarto kilkaset małżeństw, a mniej formalne związki we wszelkich możliwych konfiguracjach tworzyły się rozpadały każdego dnia. Praktycznie codziennie odbywały się koncerty, często w działających kawiarniach, a informowały o nich zgrabnie wykonane plakaty. W kinie pokazywano premierowe filmy, w radiu nadawano gorące newsy i przedwojenne szlagiery, a jeśli chodzi o prasę - konkurowało ze sobą kilkadziesiąt tytułów. Nie zapomniano nawet o pisemkach dla dzieci, podobnie zresztą jak o teatrach lalkowych. Bardzo sprawnie działała poczta, a komunikację zapewniły kilometry nowych ulic z odpowiednią sygnalizacją. Była też policja i sądy, ponieważ nie zabrakło, jak to w milionowym mieście, przestępczości. Wbrew pozorom zupełnie nieźle radziła sobie nawet warszawska roślinność - choć istotnie nie miała łatwego zadania. Ta książka to opowieść również o niej, podobnie jak o zwierzętach, a nawet o Wiśle. To opowieść o Życiu w sytuacji ekstremalnej, bo w Powstaniu Warszawskim nie tylko walczono i umierano, ale przede wszystkim starano się właśnie żyć. Nie wszędzie się dało, a tam gdzie jednak się dało, to zazwyczaj jednak tylko przez jakiś czas. A jednak próbowano. Gdzie tylko pojawił się najmniejszy wentyl wolności, odradzało się normalne życie. "W sierpniu, w naszej szczęśliwej dzielnicy było wszystko: biało-czerwone flagi, gazeta >Barykady Powiśla<, odezwy porozklejane na murach, komitet samoobrony (). Łapaliśmy audycje powstańczego radia. Zachłystywaliśmy się wolnością. Było, powtarzam, wszystko. A skoro tak, to musiał być i teatr" - wspominała Krystyna Berwińska, która właśnie na Powiślu współtworzyła w tych dniach teatrzyk "Kukiełki pod Barykadą". Powstanie nie było martyrologicznym capstrzykiem, staniem na baczność i recytowaniem "Roty" - choć bardzo się o to starano. Było przede wszystkim wielką eksplozją witalnej siły ówczesnych dwudziestolatków. A tego na szczęście nigdy, nigdzie i nikomu nie udało się do końca kontrolować.

Pamiętnik ten napisał dwudziestoletni chłopak, po zwolnieniu w 1941 roku z Oświęcimia w beznadziejnym stanie, z odbitą nerką. Impulsem do napisania go, według świadectwa najbliższych, było przede wszystkim żarliwe przywiązanie do pozostawionych w obozie towarzyszy. Każdego dnia wiele razy powracał do nich myślą i uznał, że utrwalenie wszystkich okoliczności obozowego męczeństwa jest obowiązkiem tego, który się wydostał, jakkolwiek nie miał żyć dłużej. Naoczny świadek opisuje cały proces: od przypadkowego zatrzymania w ulicznej obławie, poprzez areszt, transport i umieszczenie w obozie. Przedstawia warunki życia, praktyki oprawców, kary, apele, głód i pracę. Pokazuje też relacje międzyludzkie, przykłady postaw heroicznych i zachowań niegodnych. Tekst ten został opracowany przez Halinę Krahelską we właściwym jej stylu fabularyzowanego reportażu, ściśle opartego na faktach i relacjach. Wydany anonimowo w Warszawie w kwietniu 1942 roku przez Wydawnictwo Komisji Propagandy Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK.